32 γελοιογράφοι από όλο τον κόσμο δηλώνουν: "Είμαστε όλοι Έλληνες"

Οι σκιτσογράφοι είναι μαζί μας.

Ευρώ που πέφτουν στο κενό πάνω από την Ακρόπολη, η Αφροδίτη της Μήλου να κάνει μια άσεμνη χειρονομία και αρχαία αγάλματα-ζητιάνοι.

Αυτή είναι η εικόνα που έχουμε συχνά από τα σκίτσα που δημοσιεύονται σε έντυπα Μέσα του εξωτερικού και έχουν να κάνουν με την οικονομική κρίση στη χώρα μας. Η εικόνα, όμως, φαίνεται πως σιγά σιγά αλλάζει με πολλούς Ευρωπαίους να δηλώνουν «Είμαστε όλοι Έλληνες».

Μέσα σε αυτό το κλίμα ο επί 25 χρόνια γελοιογράφος Μιχάλης Κουντούρης δημιούργησε ένα σκίτσο που προκάλεσε εντύπωση στο εξωτερικό και αποτέλεσε την αφορμή για την έκθεση «Αλληλεγγύη: Αξία δημοκρατίας και πολιτισμού».

Σε συνεργασία με την EduCartoon και με την υποστήριξη του ιδρύματος Κακογιάννη, ο γνωστός σκιτσογράφος προσκάλεσε 32 συναδέλφους του από όλο τον κόσμο να περάσουν το δικό τους μήνυμα υπέρ του ελληνικού λαού, της δημοκρατίας και του πολιτισμού.

Από την Τετάρτη 21 Μαρτίου και για μία βδομάδα, η έκθεση θα βρίσκεται στο πολιτιστικό κέντρο του Θουκυδίδειου Οργανισμού Πολιτισμού και Αθλητισμού του Δήμου Αλίμου. Στη συνέχεια, η έκθεση θα ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα και σε Δήμους που έχουν ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους να τη φιλοξενήσουν.

Ο Μιχάλης Κουντούρης μας μίλησε για το σκίτσο του, την εικόνα που έχουν τελικά για μας στο εξωτερικό και το σημαντικό ρόλο που παίζει η γελοιογραφία για τη δημοκρατία.

Πότε δημιουργήθηκε το σκίτσο σας και που δημοσιεύθηκε αρχικά;

Μετά τα μέσα Φλεβάρη, περίπου έναν μήνα πριν. Ταξίδεψε πρώτα στο Political Cartoo και στο Courrier International, που είναι τα δύο εξωτερικά πρακτορεία με τα οποία έχω κρατήσει τη συνεργασία μου ως πολιτικός γελοιογράφος, με αφορμή την κατάσταση στην Ελλάδα και το κίνημα «Είμαστε όλοι Έλληνες». Αν του έδινα μια ονομασία τώρα, θα μπορούσε να ήταν το «V for Greece».

Ποια ήταν η ανταπόκριση;

Πάνω σε αυτό το σκίτσο ξεκίνησε μια ολόκληρη συζήτηση, άρχισε να αναδημοσιεύεται, το ανέβασα και σε άλλους τόπους κοινωνικής δικτύωσης. Τα αποτελέσματα ήταν κάποια στιγμή συγκινητικά, μπορώ να πω δηλαδή ότι πάει πολύ καλά.

Αυτό ήταν, λοιπόν, έδωσε και το έναυσμα για την έκθεση;

Θα μπορούσα να πω ότι αποτέλεσε τον καταλύτη για να γεννηθεί η ιδέα της έκθεσης, η οποία βέβαια στηρίχθηκε και από το ίδρυμα Κακογιάννη και είναι πολύ σημαντικό να σε στηρίζει ένας τόσο σημαντικός φορέας στον χώρο του πολιτισμού. Όλα γίνονται βέβαια και με την στήριξη της «EduCartoon», η οποία είναι ένας πολύ καινούριος φορέας και σχεδιάζει μαθήματα επάνω σε γελοιογραφίες.

Πώς θεωρείτε ότι μας βλέπουν τελικά στο εξωτερικό;

Οι απόψεις που έχουν για μας στο εξωτερικό διαφέρουν. Εμένα με είχε στεναχωρήσει ότι ένα μεγάλο κομμάτι των γελοιογραφιών που κινούνταν τόσο σε έντυπα, όσο και σε ψηφιακά μέσα παγκοσμίως, είχαν κυρίως να κάνουν με αγάλματα που ζητιανεύουν κρατώντας για παράδειγμα καπέλα, και αυτό ήταν κάτι που με ενοχλούσε πάρα πολύ. Ένας από τους λόγους που έγινε αυτή η γελοιογραφία και άλλες που έχω στείλει έξω ήταν για να ακουστεί και η δικιά μας φωνή, για να φανεί δηλαδή τι ακριβώς γίνεται στην Ελλάδα.

Στην έκθεση συμμετέχουν, ωστόσο, γελοιογράφοι από το εξωτερικό. Σας έδειξαν με τα έργα τους πως τελικά έχουν μια περισσότερο θετική άποψη για μας;

Στην προσπάθεια που έγινε για να πραγματοποιηθεί αυτή η έκθεση, στις προσκλήσεις που έστειλα σε φίλους και συναδέλφους από όλο τον κόσμο, ήρθαν γελοιογραφίες που δείχνουν ότι τελικά οι περισσότεροι από αυτούς καταλαβαίνουν πάρα πολύ καλά τι γίνεται στη χώρα μας. Όπως έχω ξαναπεί, πιστεύω ότι οι γελοιογράφοι είμαστε ένα υβρίδιο καλλιτέχνη και δημοσιογράφου που συμβαίνει ότι αντιλαμβανόμαστε και πράγματα πέρα από τα αντανακλαστικά τα δημοσιογραφικά. Είναι πολύ ευχάριστο, συγκινητικό και ενθαρρυντικό ότι μεγάλο κομμάτι των συναδέλφων, κάτι που φαίνεται και στην έκθεση, έχουν καταλάβει τι ακριβώς γίνεται στην Ελλάδα.

Πιστεύω πως θα βγει μια πολλή ενδιαφέρουσα συνολική εικόνα, οι γελοιογραφίες αυτές είναι κομμάτια από ένα παζλ που δημιουργήθηκε και θα εκτεθεί. Βγάζει την αισιοδοξία ότι έχουμε ανθρώπους της τέχνης και της γελοιογραφίας που μας καταλαβαίνουν και στέκονται δίπλα μας. Σας έχουν στείλει και παλαιότερες δουλειές τους;

Έστειλαν δουλειές που είχαν ήδη δημοσιευθεί, αλλά και δουλειές που έγιναν αποκλειστικά για την έκθεση. Επομένως, μπορούμε να δούμε όλα αυτά που λέω παραπάνω, πώς έβλεπαν δηλαδή την κατάσταση και πώς αυτό δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες τους. Είναι, άλλωστε, πολύ σημαντικό ότι στην έκθεση συμμετέχουν σημαντικά έντυπα Μέσα του εξωτερικού, όπως οι «Independent», «Le Monde», «New Yorker» και «La Nation» της Αργεντινής.

Για ποιο λόγο επιλέξατε την Καρυάτιδα και την μάσκα του Γκάι Φοκς;

Αυτή η γελοιογραφία βοήθησε όχι μόνο να δημιουργηθεί η ιδέα της έκθεσης, αλλά και ο τίτλος, ότι δηλαδή η αλληλεγγύη είναι αξία πολιτισμού και δημοκρατίας. Αλληλεγγύη δεν είναι βγάζω το καπέλο και ζητιανεύω σαν άγαλμα. Η Καρυάτιδα για μένα συνδέεται με την Ακρόπολη, που είναι και τα δύο αιώνια σύμβολα πολιτισμού και δημοκρατίας. Κάποια στιγμή, λοιπόν, αυτά τα σύμβολα, αυτές οι έννοιες, πρέπει να πάρουν θέση σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, απλά και μόνη η ύπαρξη τους λειτουργεί ως δήλωση.

Είναι αλήθεια πως το σκίτσο βγάζει κάτι το πιο περήφανο και αισιόδοξο.

Αυτός ακριβώς είναι και ο σκοπός μου. Η Καρυάτιδα είναι η εθνική μας περηφάνια, κάτι που βγαίνει έντονα και από τη γωνία που έχει σχεδιαστεί στο σκίτσο.

Η γελοιογραφία έχει τη θέση που της αρμόζει στην Ελλάδα σήμερα;

Πιστεύω πως έχουμε μερικούς από τους καλύτερους γελοιογράφους που μπορεί να συναντήσει κανείς ψάχνοντας για αυτούς σε όλο τον κόσμο. Αυτό που πληρώνουμε είναι ότι η γλώσσα μας δεν είναι τα αγγλικά. Η γλώσσα που πρέπει να επικοινωνήσουμε είναι τα ελληνικά που δεν τα καταλαβαίνει όλος ο κόσμος, έτσι ώστε να μπορέσει η γελοιογραφία να βγει προς τα έξω και με λόγια. Ακόμα ένα λόγος που η ελληνική γελοιογραφία βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, είναι ότι οι εφημερίδες δυστυχώς όλα αυτά τα χρόνια είναι εσωστρεφείς στα θέματα τα οποία ασχολούνται. Δεν τις ενδιαφέρει η διεθνής πραγματικότητα, οπότε ο γελοιογράφος αναγκαστικά θα δουλέψει με τα θέματα της ελληνικής πραγματικότητας και αυτό δεν θα τον βοηθήσει όταν θα πρέπει να βγει προς τα έξω. Ο αναγνώστης του εξωτερικού, ακόμα και αν η γελοιογραφία είναι χωρίς λόγια ή αν μεταφράζεται καλά η λεζάντα, δεν θα μπορέσει να καταλάβει ένα θέμα που είναι αποκλειστικά ελληνικό.

Οι Ελληνες έχουν ανάγκη την γελοιογραφία;

Δεν ξέρω αν την έχουν ανάγκη, αυτό που έχω καταλάβει είναι ότι την αγαπάνε πολύ, είναι κάτι που φαίνεται και που το έχω καταλάβει μετά από 25 χρόνια σε αυτό το επάγγελμα. Διάβασα σε κάποιο μπλογκ, δεν θυμάμαι σε ποιο, ότι η γελοιογραφία είναι η τελευταία νησίδα ελεύθερης έκφρασης και πιστεύω πως έχει δίκιο. Αυτό το κομμάτι της πιστεύω είναι που αγαπάει ο Έλληνας. Αυτό το εισπράττεις όταν συστήνεσαι στον οποιοδήποτε, από τις εκθέσεις, μέχρι και την εφορία. Εκεί το καταλαβαίνεις από τις αντιδράσεις τους, καθώς αλλάζει ο τρόπος που σου συμπεριφέρονται.

Εσείς γιατί την αγαπάτε;

Είναι ένας πολύ ωραίος τρόπος να επικοινωνείς με τους ανθρώπους και κάθε φορά που βλέπουν κάπου τη δουλειά σου εισπράττεις κάτι πολύ ζεστό. Την αγαπάω γιατί μου δίνει την ευκαιρία να επικοινωνήσω με τον δικό μου τρόπο με τους αναγνώστες, καλύπτει ανάγκες και καλλιτεχνικές, αλλά και εκφραστικές. Το χιούμορ και η σάτιρα είναι, άλλωστε, δύο πράγματα που αγαπάω πολύ στη ζωή μου. Η γελοιογραφία, επίσης, ως κομμάτι του πολιτισμού είναι και μία από τις τελευταίες γραμμές άμυνας.

Ποια είναι η σχέση των νέων με τη γελοιογραφία;

Είναι ένα είδος που στηρίζεται στην εικόνα και για τα νέα παιδιά η εικόνα είναι ο κώδικας τους, όπως επίσης είναι το χιούμορ και η σάτιρα. Αυτός είναι ο τρόπος που επικοινωνούν οι νέοι. Αποκωδικοποιούν τη γελοιογραφία άμεσα, χωρίς να χρειάζεται να τους εξηγήσεις τίποτα. Θα μπορούσα να δώσω έναν αυθαίρετο όρο και να πω ότι η γελοιογραφία είναι η τέχνη του υπονοούμενου, κρύβει μηνύματα που μπορείς να τα περάσεις με έναν τρόπο που αγαπούν τα παιδιά, που τον καταλαβαίνουν και τους ενδιαφέρει. Έτσι μπορείς να τους μεταδώσεις κοινωνικά και εκπαιδευτικά μηνύματα. Η γελοιογραφία, επομένως, έχει αυτές τις παραμέτρους.

Θέλουν να ασχοληθούν μαζί της;

Αυτό που έχω παρατηρήσει, μέσα από τη γελοιογραφία στην εκπαίδευση, είναι ότι τα παιδιά ασχολούνται με τη γελοιογραφία, αλλά όχι ακριβώς με το είδος που υπήρχε ως τώρα, την κλασική πολιτική δηλαδή. Όσο περνούν τα χρόνια πηγαίνουμε σε διαφορετικές μορφές, όπως είναι το κόμικ και οι ψηφιακές εφαρμογές. Η γελοιογραφία προσαρμόζεται, εξελίσσεται. Τις νέες γενιές τις χαρακτηρίζει ένα εξαιρετικό χιούμορ που πολλές φορές το ζηλεύω!

Εσείς ο ίδιος βάζετε όρια σε όσα σχεδιάζετε;

Εδώ μιλάμε για τα προσωπικά όρια της αυτολογοκρισίας. Τα όρια δεν υπάρχουν, πρέπει να τα βάλουμε μόνοι μας. Κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχουν όρια στη σάτιρα και οφείλουμε να ακολουθούμε γραμμές αριστοφανικές. Η γελοιογραφία θα έπρεπε να είναι καυτή πατάτα όντως είναι. Κάποια στιγμή, ωστόσο, ορισμένα όρια μπορεί να τα βάλει ο ίδιος ο δημιουργός χωρίς να φοβάται ούτε δικαστικές παρεμβάσεις, ούτε απειλές και φανατισμούς εθνικούς ή θρησκευτικούς.

Εχετε αντιμετωπίσει έντονες διαμαρτυρίες σε κάποια δουλειά σας;

Δεν έχω αντιμετωπίσει ακραίες αντιδράσεις και δεν νομίζω ότι φταίνε τα όρια που βάζω, μάλλον έτυχε. Αντιδράσεις βέβαια πάντα υπάρχουν, όπως παλαιότερα στις εφημερίδες όπου οι αναγνώστες έστελναν γράμματα ή έπαιρναν τηλέφωνο και διαμαρτύρονταν για διάφορα πράγματα, τους ενοχλούσε κάτι γιατί δεν είχαν καταλάβει αυτό το θέμα των ορίων. Υπάρχει και συνάδελφοι που ακόμα εκκρεμούν αγωγές εις βάρος τους από πολιτικά πρόσωπα, δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Ζούμε βέβαια σε ένα κομμάτι του πλανήτη που χρειάζεται να παλέψουμε λιγότερο για την ελευθερία της έκφρασης. Οι γελοιογράφοι είμαστε ελεύθεροι, απλά ορισμένα Μέσα και οι πολιτικοί δεν είναι εκπαιδευμένοι. Ακόμα και αν κάποιοι λένε σατιρίστε μας, πάλι δεν τον αντέχουν και όταν ο γελοιογράφος κινείται ελεύθερα τότε έρχονται οι αγωγές.

Υπάρχει κάποιο θέμα για το οποίο σίγουρα θα δημιουργήσετε κάποια γελοιογραφία στο μέλλον;

Είναι πολλά τα θέματα που με ενδιαφέρουν και επάνω στα οποία θα ήθελα να δουλέψω. Θα ήθελα πολύ να ασχοληθώ με την κοινωνική κρίση, την κρίση των αξιών γιατί μένα είναι ακόμα πιο σημαντικά από την οικονομική κρίση. Η γελοιογραφία έχει να κάνει και με πράγματα που σε στεναχωρούν και σε πληγώνουν. Ο κόσμος μπερδεύεται πολύ συχνά, αλλά γελοιογραφία δεν σημαίνει πως έχουμε ένα σκίτσο με το οποίο κάνουμε πλάκα. Προσπαθώ πάντα μέσω της γελοιογραφίας να στηρίζω και να είμαι κοντά στους αναγνώστες μου, όχι δίπλα σε άλλα συμφέροντα.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ«ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ: Αξία δημοκρατίας και πολιτισμού»21 - 28 Μαρτίου 2012 Εγκαίνια: Τετάρτη 21 Μαρτίου 2012, στις 19:30Εκθεσιακός χώρος Πολιτιστικού Κέντρου Λ. Ιωνίας 96 Διάρκεια Έκθεσης: 21 έως 28 Μαρτίου 2012 Ώρες λειτουργίας: Δευτ - Σαβ 18:00 - 21:00 και Κυρ 10.00-14.00 Είσοδος Ελεύθερη

Ταχυδρόμος, Πανθεσσαλική Εφημερίδα