Ποιο είναι το μέλλον της δημοσιογραφίας;

Η παλιά σχολή: Μπομπ Γούντγουορντ (δεξιά) και Καρλ Μπέρνστιν, οι δύο ρεπόρτερ της «Ουάσιγκτον Ποστ» που αποκάλυψαν το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ

Ενα μεγάλο μέρος του προβληματισμού για το μέλλον της δημοσιογραφίας αφορά το επιχειρηματικό μοντέλο: πώς θα δημιουργηθούν έσοδα προκειμένου να πληρώνονται οι άνθρωποι που συλλέγουν και αναλύουν τις ειδήσεις; Ομως η δύναμη του Διαδικτύου προκαλεί ερωτήματα για τη δημοσιογραφία, την ουσία και τις αξίες της. 

Σε έναν διάλογο ακριβώς γι' αυτό το ζήτημα ενεπλάκησαν ένας εκπρόσωπος της «παλιάς σχολής», ο 64χρονος πρώην διευθυντής των «Νιου Γιορκ Τάιμς» Μπιλ Κέλερ, και ο 46χρονος Γκλεν Γκρίνγουολντ, ο άνθρωπος που αποκάλυψε τη μεγαλύτερη φετινή είδηση, τα απόρρητα έγγραφα του Εντουαρντ Σνόουντεν για τις μαζικές παρακολουθήσεις από την Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ. Μάλιστα, πριν από λίγο καιρό ο Γκρίνγουολντ εγκατέλειψε την «Γκάρντιαν» όπου εργαζόταν και ανακοίνωσε τη συμμετοχή του σε μια νέα δημοσιογραφική περιπέτεια, μια ειδησεογραφική ιστοσελίδα που χρηματοδοτεί ο δισεκατομμυριούχος δημιουργός του eBay, Πιέρ Ομιντιάρ, που έχει στόχο να καταρρίψει «όλους τους παλιούς κανόνες». Ενα απόσπασμα του ιντερνετικού διαλόγου Κέλερ - Γκρίνγουολντ έχει ως εξής:
Αγαπητέ Γκλεν,

Ερχόμαστε στη δημοσιογραφία από διαφορετικές παραδόσεις. Πέρασα μια ζωή εργαζόμενος σε εφημερίδες που δίνουν βάση στο επιθετικό αλλά αντικειμενικό ρεπορτάζ, που περιμένουν από τους ρεπόρτερ και τους συντάκτες να κρατούν τις απόψεις τους για τον εαυτό τους. Προέρχεσαι από μια πιο ακτιβιστική παράδοση - πρώτα ως δικηγόρος και έπειτα ως μπλόγκερ και αρθρογράφος. Το γράψιμό σου προκύπτει από τις ξεκάθαρες απόψεις σου. Και ελπίζω οι αποκαλύψεις σου για τις μαζικές παρακολουθήσεις της NSA να οδηγήσουν στην απόδοση ευθυνών. Ομως το είδος της δημοσιογραφίας που προσφέρουν οι μεγάλες, έγκυρες εφημερίδες περιέχει επίσης αποκαλύψεις: από το Γουότεργκεϊτ έως τις μυστικές φυλακές και τα βασανιστήρια. Οι δημοσιογράφοι στη δική μας παράδοση έχουν πολλές απόψεις, όμως τις αφήνουν στην άκρη για να ακολουθήσουν τα γεγονότα και συχνά έχουν αποτελέσματα πιο ουσιαστικά και αξιόπιστα. Βέβαια, ο παραδοσιακός Τύπος έχει και τις αδυναμίες του, για τις οποίες έχουμε δεχθεί αυστηρή κριτική.

Αγαπητέ Μπιλ,
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι δημοσιογράφοι στα παραδοσιακά Μέσα έχουν κάνει εκπληκτικά ρεπορτάζ τις τελευταίες δεκαετίες. Ομως το μοντέλο του δημοσιογράφου που κρύβει τις προσωπικές του απόψεις έχει δημιουργήσει κάποιες «τοξικές» συνήθειες που βλάπτουν τη δημοσιογραφία. Ενας δημοσιογράφος που είναι τρομοκρατημένος να εκφράσει τις απόψεις του θα κρυφτεί πίσω από μια δειλή παράθεση «τι είπε ο ένας και τι είπε ο άλλος». Αυτό επιβραβεύει την ατιμία εκ μέρους πολιτικών αξιωματούχων που ξέρουν ότι μπορούν να βασίζονται σε «αντικειμενικούς» ρεπόρτερ ώστε να παρουσιάσουν τα ψέματά τους χωρίς να τα αμφισβητήσουν. Ακόμα χειρότερα, αυτοί οι περιορισμοί έκφρασης των δημοσιογράφων παράγουν μια αναποτελεσματική και βαρετή μορφή δημοσιογραφίας. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό το μοντέλο αγνοεί ότι οι άνθρωποι βλέπουν τα πάντα μέσα από υποκειμενική σκοπιά. Γιατί να προσποιούμαστε ότι είναι αλλιώς; Εντέλει το μόνο μέτρο της δημοσιογραφίας θα πρέπει να είναι η ακρίβεια και η εγκυρότητα. Και πιστεύω ότι το να αποκαλύψω τις απόψεις μου συμβάλλει στην ανάδειξη και των δύο αυτών αξιών.
Αγαπητέ Γκλεν,
Επιμένεις ότι κάθε είδους δημοσιογραφία ενέχει άποψη και υπηρετεί συμφέροντα, ακόμα κι αν προσπαθεί να το κρύψει. Αρα δεν υπάρχει λόγος να προσπαθεί κάποιος να είναι αμερόληπτος. Είσαι πεπεισμένος ότι ο αναγνώστης δεν μπορεί να κρίνει και ότι πάντα κρύβονται από πίσω πανίσχυρες πολιτικές δυνάμεις. Πιστεύω ότι η αμεροληψία είναι σημαντική φιλοδοξία στη δημοσιογραφία και συχνά σε φέρνει πιο κοντά στην αλήθεια, επειδή σε κάνει να τεστάρεις όλες τις απόψεις, ακόμα και τις δικές σου. Η αμεροληψία απαιτεί καθημερινή εξάσκηση, ενώ εκείνοι που προσπαθούν να αποδείξουν ότι έχουν δίκιο τείνουν να χειρίζονται τα γεγονότα ώστε να συμφωνούν με τις απόψεις τους. Πιστεύω ότι η ταπεινότητα είναι τόσο σημαντική όσο και το πάθος. Η συμβουλή μου είναι: μάθε να λες «κάναμε λάθος».

Αγαπητέ Μπιλ,
Η προσέγγισή μου στη δημοσιογραφία απαιτεί δικαιοσύνη και σαφή επιμονή στα γεγονότα, κάτι που επιβάλλει να είναι ο δημοσιογράφος τίμιος για τις απόψεις του και να μην αντιμετωπίζει το θέμα αφ' υψηλού. Κατά την άποψή μου, οι «Νιου Γιορκ Τάιμς», ηθελημένα ή όχι, έχουν υπηρετήσει για πολύ καιρό τα συμφέροντα της πολιτικής ελίτ και ισχυρών λόμπι. Η δημοσιογραφία τους δεν είναι λιγότερο «ακτιβιστική» ή υποκειμενική από τα νέα Μέσα που αρκετές φορές απαξιώνει. Σου εύχομαι καλή συνέχεια.

Μπαστέα Νατάσα / Τα Νέα