Είναι υψηλότατος στόχος το να γίνεις το «ΒΒC της Μέσης Ανατολής». Το πασίγνωστο αραβόφωνο τηλεοπτικό δίκτυο Αl Jazeera όλο και περισσότερο δυσκολεύεται να τον συνδυάσει με τον συντηρητισμό των κοινωνιών στις οποίες εκπέμπει. Ετσι ποντάρει στο «χαρτί» της θρησκευτικής πίστης και ευπρέπειας. Πρόσφατα πέντε διάσημες τηλεπαρουσιάστριές του, μία στις τρεις γυναίκες που εμφανίζονται μπροστά από τις κάμερες, εξαναγκάστηκαν σε παραίτηση. Οχι για επαγγελματική ανεπάρκεια, πολιτικές διαφωνίες ή προσωπικές διαφορές αλλά για «προκλητικό» ντύσιμο. Οι ανυπότακτες παρουσιάστριες αρνήθηκαν να φορέσουν μαντίλα αποκαλύπτοντας κάτι βαθύτερο: την έκδηλη ισλαμιστική στροφή στο πιο ενδιαφέρον επικοινωνιακό πείραμα του σύγχρονου αραβικού κόσμου.
Καλές δημοσιογράφοι, έξυπνες, όμορφες και με πρόσωπα αναγνωρίσιμα από το Μαρόκο ως το Ιράκ χάρη στην τεράστια δημοτικότητα που απολαμβάνει το Αl Jazeera, οι πέντε τηλεπαρουσιάστριες που έκλεισαν πίσω τους την πόρτα του ισχυρότερου αραβόφωνου τηλεοπτικού δικτύου δηλώνουν, χωρίς να τολμούν να μιλήσουν επωνύμως, ότι δεν το έκαναν απλώς εξαιτίας του αυστηρού ενδυματολογικού κώδικα που τους επιβλήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο.
«Εχει κανείς την εντύπωση ότι εργάζεται για την τηλεόραση των Ταλιμπάν!» λένε. Καταγγέλλουν διακρίσεις εναντίον των γυναικών και παραβιάσεις της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Οσες δεν συμμορφώθηκαν προς τους νέους κανόνες περί «κόσμιας» εμφάνισης άρχισαν να δέχονται αδιάκοπα ταπεινωτικές παρατηρήσεις από τον διευθυντή σύνταξης
Αϊμάν Τζαμπαλάχ, ενώ η διεύθυνση κώφευσε στην επιστολή διαμαρτυρίας που υπέγραψαν εννέα τηλεπαρουσιάστριες, μεταξύ των οποίων και η θρυλική
Χαντίτζα Μπενγκουένα. Οκτώ μήνες αργότερα οι πέντε παραιτήθηκαν, ενώ ο κ. Τζαμπαλάχ προήχθη σε διευθυντή ενός από τα κανάλια του δορυφορικού δικτύου.
Στο πρόγραμμα εξαφανίστηκαν οι εκπομπές από και για γυναίκες. Με εξαίρεση την υπεύθυνη μακιγιάζ, το «ασθενές φύλο» απουσιάζει από την υψηλή ιεραρχία, ενώ για κάθε γυναίκα που αποχωρεί από τον σταθμό η θέση καλύπτεται από έναν άντρα. Κυρίως όμως οι εκδιωχθείσες μιλούν για τη «σκοτεινή» εικόνα του σταθμού.
«Ξεκινάμε από τη Γάζα και καταλήγουμε στο Μογκαντίσου. Μόνο αίμα και πτώματα προβάλλονται στην οθόνη» λέει μία, ενώ μία άλλη θυμάται λεπτομερώς την ημέρα που τη σημάδεψε:
«Στις 29 Μαρτίου 2006, την επομένη της νίκης του Εούντ Ολμερτ στο Ισραήλ, αφιερώσαμε δέκα λεπτά στις ισραηλινές εκλογές και έπειτα δώσαμε επί ώρα τον λόγο στον ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγε». Ανδρας δημοσιογράφος εντοπίζει μια γενικότερη αλλαγή πλεύσης μετά τον Ιούνιο του 2007, οπότε η Χαμάς ανέλαβε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας.
«Οταν η Παλαιστινιακή Αρχή κάνει μια γκάφα ασχολούμαστε εκτενέστατα. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως όταν πρόκειται για ατόπημα της Χαμάς. Οχι, το κανάλι μας δεν έχει κατακλυστεί από φανατικούς ισλαμιστές. Αλλά δυστυχώς δεν είναι πια αμερόληπτο».
H ΠΕΡΗΦΑΝΗ ΡΕΠΟΡΤΕΡ
Η αλγερινής καταγωγής παρουσιάστριαΧαντίτζα Μπεν Γκανά, που σπούδασε δημοσιογραφία στο Παρίσι,παραμένει ακόμη και μετά την παραίτησή της το πιο αναγνωρίσιμο γυναικείο πρόσωπο του Αl Jazeera.Τον Νοέμβριο του 2003 προκάλεσε καταιγισμό αντιδράσεων όταν εμφανίστηκε φορώντας το αμφιλεγόμενο «χιτζάμπ»,που καλύπτει το κεφάλι των γυναικών.Η κίνησή της τότε μεταφράστηκε ως«δείγμα υποταγής»,με αποτέλεσμα να δεχτεί σωρεία διαμαρτυριών από οπαδούς της λαϊκότητας,ακόμη και απειλές για τη ζωή της.Η ίδια μίλησε για παρεξήγηση.Πολλοί όμως θεώρησαν από τότε ότι το «δυτικότροπο» κανάλι φλέρταρε με ακραία ισλαμιστικές θέσεις.Υστερα από επτά χρόνια η αλγερινή δημοσιογράφος αρνήθηκε να φορέσει μονίμως τη μαντίλα και εξωθήθηκε σε παραίτηση.«Για να αλλάξει κάτι, απαιτείται όχι μόνο αυτοκριτικήαλλά και διάθεση κριτικής των κανόνων που ισχύουν»τονίζει τώρα,προκαλώντας την οργή των
O (ΑΝ)ΑΞΙΟΠΙΣΤΟΣ ΣΕΪΧΗΣ
ΟΧαμάντ μπιν Χαλιφά αλ Θάνι, ηγέτης του Κατάρ,αποτελούσε - και για ορισμένους αποτελεί ακόμη- από τις πλέον προοδευτικές φωνές στην Αραβική Χερσόνησο.Ωστόσο η αξιοπιστία του δέχεται ισχυρό πλήγμα από την όλο και πιο συντηρητική «γραμμή» του Αl Jazeera.Ο 57χρονος σεΐχης,απόφοιτος της Βασιλικής Στρατιωτικής Ακαδημίας Σάντχερστ της Βρετανίας,ανακηρύχθηκε διάδοχος το 1977. Αφού κατέλαβε την εξουσία στις 26 Ιουνίου 1995 με την ανατροπή του πατέρα του εμίρη Χαλίφα,αποφάσισε ότι τα ΜΜΕ τού ταιριάζουν καλύτερα,ιδρύοντας έναν χρόνο αργότερα το Αl Jazeera.Είναι ο μοναδικός άραβας ηγέτης που είχε δεχθεί,προ ετών,να συναντήσει την τότε υπουργό Εξωτερικών του ΙσραήλΤζίπι Λίβνι. Είναι επίσης εξαιρετικά συγκεντρωτικός,γεγονός που τον κάνει πολύ πεισματάρη σε ορισμένα ζητήματα,όπως πρόσφατα με τις πέντε γυναίκες «υπαλλήλους» του.Φιλοδοξεί να μεταμορφώσει το Κατάρ σε «νέο Ντουμπάι», μετατρέποντάς το σταδιακά όσο γίνεται πιο φιλικό απέναντι στους Δυτικούς.
Το «Νησί» της άλλης όχθης
Αl Jazeera σημαίνει «Το Νησί» στα αραβικά και ως νησί υπονοείται ολόκληρη η Αραβική Χερσόνησος. Ξεκίνησε το 1996 στην Ντόχα του Κατάρ σαν όαση αντικειμενικότητας και προοδευτικού πνεύματος στη Μέση Ανατολή. Με σύνθημα «Μια άποψη και το αντίθετό της», δίνει συχνά τον λόγο σε μέλη της «άλλης» πλευράς, αλλά έχει κατηγορηθεί από την Αμερική ως φερέφωνο τρομοκρατών, ενώ οι φιλοδυτικές κυβερνήσεις της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας το κατηγορούν ως προκατειλημμένο και του αρνούνται οποιαδήποτε διευκόλυνση. Με την έγκρισητου ιδρυτή και μαικήνα του δικτύου σεΐχη του Κατάρ
Χαμάντ μπεν Χαλίφα αλ Θάνι από το 2006 στην κεφαλή του αραβόφωνου τμήματος βρίσκονται δύο Παλαιστίνιοι, ο γενικός διευθυντής
Βαντάχ Χανφάρ και ο διευθυντής ειδήσεων
Αχμέντ Σεΐχ, για τους οποίους λέγεται ότι διατηρούν καλές σχέσεις με τη Χαμάς. Παράλληλα ορισμένοι αιγύπτιοι εργαζόμενοι στο Αl Jazeera φέρεται ότι είναι συμπαθούντες των διαβόητων «Αδελφών Μουσουλμάνων».
Ενα, δύο, τρία, πολλά ΑL JΑΖΕΕRΑ
To Αl Αrabiya δημιουργήθηκε το 2003 από Σαουδάραβες.
Παρ΄ ότι πιο φιλοδυτικό από το Αl Jazeera,είναι αρκετά δημοφιλές και έχει επικριθεί από Ιράκ και ΗΠΑ.
Το αμερικανικό Αl Ηurraδημιουργήθηκε το 2004 ως «αντίβαρο» και εκπέμπει αποκλειστικά εκτός ΗΠΑ.
Μάλιστα στο Ιράκ έχει μεγαλύτερο κοινό από το Αl Jazeera.
Το κανάλι Αl Αlamαποτελεί από το 2003 το επίσημο αραβόφωνο δίκτυο του Ιράν.
Από το 2007 και η Ρωσία έχει το δικό της αραβόφωνο κανάλι. ΤοRusiya Αl Υaum(«Η Ρωσία Σήμερα») ανήκει στη δημόσια τηλεόραση της Μόσχας.
Υστερα από αποτυχημένη προσπάθεια το ΒΒC έβγαλε πάλι στον αέρα το 2008 τοΒΒC Αrabic.
