«Ελευθερία του λόγου, του νόμου ή του φόβου; η νέα δημοσιογραφία και οι προκλήσεις της»

Στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Ενδιαφέρουσα ήταν η ημερίδα που διοργάνωσε το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου για τις εξελίξεις στο δημοσιογραφικό χώρο και ειδικά σε ζητήματα ελευθερίας του λόγου, ή περιορισμού λόγω πιέσεων και παρεμβάσεων. 

Όπως ανακοίνωσαν οι διοργανωτές, οι βασικοί άξονες που κινήθηκε η ημερίδα, ήταν οι ακόλουθοι: 


Ο φόβος έχει ενταχθεί δομικά στο δημοσιογραφικό λόγο: Ο φόβος ως εργαλείο πειθούς, ο «εγκλωβισμός» των δημοσιογράφων σε μια κοινωνία γενικευμένης κρίσης και ανασφάλειας, η φοβική επίκληση μέσω της σύνδεσης του «κακού» με τον «εχθρό», τον «άλλο», ήταν ανάμεσα στα ευρήματα μελέτης περιεχομένου σε αναρτήσεις Ελλαδιτών, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων δημοσιογράφων από την προσωπική τους σελίδα στο Facebook, όπου και έγινε ανάλυση στοιχείων για τη ρητορική κατασκευή του φόβου.
Η έρευνα ανήκει στους φοιτητές του άξονα Δημοσιογραφία του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών (ΜΠΣ) Επικοινωνία και νέα Δημοσιογραφία του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΑΠΚΥ) και τα αποτελέσματά της παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια Ημερίδας με τίτλο «Ελευθερία του λόγου, του νόμου ή του φόβου; η νέα δημοσιογραφία και οι προκλήσεις της» που συνδιοργάνωσαν το ΜΠΣ Επικοινωνία και νέα Δημοσιογραφία του ΑΠΚΥ και το Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, σε συνεργασία με το περιοδικό ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ, η ελληνική έκδοση του Columbia Journalism Review, τη Δευτέρα 17 Μαρτίου, στη Λευκωσία.
Κατασκευασμένος και βιωμένος φόβος στο δημοσιογραφικό λόγο προκύπτει ανεπιφύλακτα από τις αναρτήσεις των εν λόγω δημοσιογράφων και από τα δύο ερωτήματα της έρευνας, αν δηλαδή η δημοσιογραφική ρητορική είναι φοβική και αν από τη δημοσιογραφική ρητορική προκύπτει πως οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι βιώνουν φόβο.
Σε κάποιες περιπτώσεις, οι ερευνητές διαπίστωσαν φόβο στο λόγο των δημοσιογράφων, ο οποίος λειτούργησε αποτρεπτικά για την ανάδυση θεματολογίας και ρητορικής σε σχέση με τα επίμαχα ζητήματα. Καταληκτικά, διαφάνηκε ότι ο φόβος έχει ενταχθεί δομικά στο δημοσιογραφικό λόγο, δίχως η ύπαρξη του να αποδεικνύει απαραίτητα εμπρόθετη προπαγάνδιση θέσεων.
Δημοσιογράφοι και νομική κάλυψη: Στη μετα-βιομηχανική ψηφιακή εποχή, όπου η λειτουργία της δημοσιογραφίας συνδέθηκε ευθέως και ανάλογα με τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, το χαοτικό διαδίκτυο συγχέει τους ρόλους του πολίτη δημοσιογράφου και των παραδοσιακών λειτουργών του επαγγέλματος.
Η σύγχυση αυτή επεκτείνεται και σε νομοθετικό/δικαστικό επίπεδο, αφού η ελλειμματική σχετική νομοθεσία και η χρήση της υφιστάμενης νομοθεσίας περί τύπου δεν επαρκεί για να καλύψει αποτελεσματικά τα νέα ζητήματα στο διαδίκτυο. Συμπληρωματικά, τίθενται ζητήματα διασφάλισης της ηθικής και ευρύτερης αξιοπιστίας των δημοσιογράφων.
Η πληροφόρηση δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των δημοσιογράφων πλέον, τουλάχιστον, με τα χαρακτηριστικά που τους αντιλαμβανόμασταν μέχρι σήμερα, ενώ, ήδη, οι πολίτες μεταδίδουν «ειδήσεις» στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, τα οποία τους δίνουν συγκριτικό βήμα, παρά τις όποιες παγίδες κρύβουν σε σχέση με την εγκυρότητα των ειδήσεων που μεταδίδουν.
Ωστόσο, με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης να εισβάλλουν στην Ενημέρωση και να χρησιμοποιούνται ευρέως για σκοπούς πληροφόρησης παρέχεται ένα επιπλέον εργαλείο στα χέρια των δημοσιογράφων για την επιτέλεση της εργασίας τους. Ειδήσεις γρήγορες, άμεσες, πολυάριθμες, άλλες αληθείς, πολλές περισσότερες όμως ψευδείς και παραπλανητικές.
Η ταχύτατη εξέλιξη του διαδικτύου, οι νέες μορφές δημοσιογραφίας (π.χ. κινητή δημοσιογραφία - mobilejournalism) παρασύρουν τον επαγγελματία δημοσιογράφο να εξερευνήσει νέα μονοπάτια για να προλάβει τα νέα δεδομένα και να ενσωματώσει τις νέες πηγές στην καθημερινότητά του. Ο νέος μαγικός κόσμος όμως κρύβει και παράλληλες παγίδες.
Για τον δημοσιογράφο επαγγελματία που βρέθηκε ξαφνικά στην «αρένα» της ενημέρωσης με όλα τα νέα δεδομένα και με πλήθος δημοσιογράφων – πολιτών, προκύπτουν και ζητήματα νομικής διασφάλισης.
Ο δημοσιογράφος παλεύει α) να ενσωματωθεί και να ενσωματώσει νέες τεχνικές και εργαλεία χωρίς να κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη β) να συνεχίσει να διατηρεί τα κεκτημένα και αποκλειστικά προνόμια τους επαγγέλματος έχοντας απέναντί του τις μεγάλες αλλαγές και προκλήσεις και γ) να συνεχίσει να κάνει τη δουλειά του, όπως την αντιλαμβανόταν χωρίς απειλές και κινδύνους Ευθείες απειλές στους δημοσιογράφους.
Δημοσιογραφία v. Δημοσιογραφίας: δεν υπάρχει ομοιομορφία στη λήψη δικαστικών αποφάσεων. Συχνό φαινόμενο στη ζωή των δημοσιογράφων πλέον σήμερα, είναι η δικαστική παραπομπή τους, οι απειλές για τη θέση τους, ακόμη και για την ίδια τη ζωή τους.
Απαντήσεις σε ζητήματα που αφορούν στη νομική κάλυψη των επαγγελματιών δημοσιογράφων επιχείρησαν να δώσουν κατά τη διάρκεια της Ημερίδας, δημοσιογράφοι και καταξιωμένοι νομικοί από Ελλάδα και Κύπρο, οι οποίοι παρουσίασαν δικαστικές υποθέσεις δημοσιογράφων ή άλλων πολιτών ενάντια στους δημοσιογράφους-πολίτες (κυρίως bloggers).
Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν είναι ότι δεν υπάρχει ομοιομορφία στη λήψη αποφάσεων και ότι οι δημοσιογράφοι, συχνά για να αποφύγουν «τα χειρότερα» καταφεύγουν στην αυτολογοκρισία. Ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας ώστε να περιλάβει τις νέες συνθήκες στον κλάδο της δημοσιογραφίας κρίνεται αναγκαίος, αφού, μέσα από τη συζήτηση, διαφάνηκε ότι χρειάζεται να γίνουν ακόμα μεγάλα βήματα σε νομοθετικό επίπεδο για τη δίκαιηαντιμετώπιση των υποθέσεων.