Θυμό και αηδία προκαλούν τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων

Τα συναισθήματα του θυμού και της αηδίας, είναι τα βασικά συναισθήματα που προκαλούνται στους τηλεθεατές από την παρακολούθηση των κεντρικών δελτίων ειδήσεων της τηλεόρασης. Αυτό είναι το κεντρικό συμπέρασμα έρευνας που πραγματοποίησε το Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο πλαίσιο του Εργαστηρίου Ψυχολογικών Εφαρμογών και Επικοινωνιακού Σχεδιασμού, από την καθηγήτρια Γνωστικής Ψυχολογίας Μπετίνα Ντάβου, τον επίκουρο καθηγητή Στατιστικής Αντώνη Αρμενάκη και ομάδα ερευνητών. Η έρευνα δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2010.
Όπως σημειώνει η μελέτη, πολλές έρευνες επιβεβαιώνουν τη χρήση του φόβου και άλλων, κυρίως αρνητικών συναισθημάτων, στις τηλεοπτικές ειδήσεις. Πειραματικές έρευνες επιβεβαιώνουν επίσης ότι:
* Η παρακολούθηση του τηλεοπτικού δελτίου ειδήσεων εγείρει στον τηλεθεατή μεγάλη ποικιλία, κυρίως αρνητικών συναισθημάτων
* Ο τρόπος με τον οποίο επεξεργαζόμαστε γνωστικά την είδηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το συναίσθημα που μας προκαλεί
* Μεγάλο μέρος αυτής της νοητικής και συγκινησιακής δραστηριότητας γίνεται σε επίπεδο μη συνειδητό.

Έτσι, η προσοχή του τηλεθεατή ελκύεται από το μέρος του πληροφοριακού περιεχομένου που είναι συγκινησιακά πιο «δυνατό». Οι ειδικές λεπτομέρειες της είδησης χάνονται, εξασθενούν ή συγχέονται, και όταν ο τηλεθεατής ερωτάται τι θυμάται, ξεκινά από γενικές αξιολογήσεις, πάντα συγκινησιακά χρωματισμένες, βάσει του κύριου συναισθήματος που προκάλεσε η είδηση. Οι λεπτομέρειες που ανακαλούνται από τη μνήμη είναι πάντα συμβατές με το αρχικό συναίσθημα.
Με βάση λοιπόν την παραδοχή ότι η επιρροή των δελτίων ειδήσεων -δηλαδή οι γνωστικές διεργασίες που προκαλούν ώστε να διαμορφώσουν την πολιτική γνώμη- συνδέεται άμεσα με τα συναισθήματα που προκαλούν, το είδος των συναισθημάτων, την ένταση, και τη διάρκειά τους, η μελέτη του Τμήματος ΕΜΜΕ, προχώρησε στην έρευνα της «συναισθηματικής ατζέντας» των δελτίων ειδήσεων της ΝΕΤ και του Mega, προκειμένου να διαπιστώσει το μέγεθος και τον τρόπο επιρροής τους.

Η μελέτη βασίστηκε σε τρία σημαντικά ευρήματα της Γνωστικής Ψυχολογίας, σύμφωνα με τα οποία:
α) ο άνθρωπος συγκρατεί στη μακρόχρονη μνήμη του το κεντρικό νόημα των πληροφοριών, χωρίς τις επιμέρους λεπτομέρειες,
β) όταν ανασύρει μία ανάμνηση, ανασύρει μαζί και το συναίσθημα που τη συνόδευε κατά την καταγραφή της και
γ) το συναίσθημα αυτό επηρεάζει τη νοητική επεξεργασία των νέων πληροφοριών.
Στη συνέχεια, όρισαν 6 βασικές συγκινήσεις: φόβο, θυμό, λύπη, χαρά, αηδία και έκπληξη -θετική ή αρνητική- προκειμένου να κατατάξουν αναλόγως με τη συγκινησιακή της φόρτιση την ειδησεογραφία 31 κεντρικών δελτίων ειδήσεων των δύο καναλιών, το διάστημα από 9 Νοεμβρίου έως 9 Δεκεμβρίου 2007. Όπως προέκυψε από την έρευνα:για τους τηλεθεατές της ΝΕΤ, μετά το δελτίο ειδήσεων μένει περισσότερο μια γεύση αηδίας και μικρή συγκράτηση στη μνήμη των πληροφοριών που μεταδόθηκαν, ενώ για τους τηλεθεατές του Mega μια γεύση θυμού για όσα είδε και άκουσε, αλλά με καλύτερη ενδεχομένως μνημονική συγκράτηση.
Συγκεκριμένα:
* Στη ΝΕΤ: το μεγαλύτερο ποσοστό των ειδήσεων προκαλεί χαρά (21,2%), ενώ ακολουθούν αηδία (19,7%), θυμός (19,1%) και λύπη (17,0%). Ωστόσο, μεγαλύτερη χρονική διάρκεια είχαν οι ειδήσεις που προκαλούν κυρίως θυμό και αηδία.
Η ΝΕΤ επιχειρεί να κρατήσει ένα συναισθηματικά λιγότερο φορτισμένο προφίλ, πιο ουδέτερο και ψυχρό -περισσότερο «πληροφοριακό». Σκηνοθετεί τις ειδήσεις με μικρότερη δραματοποίηση, αφήνοντας έτσι περισσότερο «ψυχικό χώρο» στον τηλεθεατή να προβάλλει τα δικά του συναισθήματα. Επειδή δε, παρουσιάζει περισσότερες ειδήσεις, προκαλεί και μεγαλύτερη μεταβλητότητα στο συναίσθημα του τηλεθεατή, αλλά ενδεχομένως μικρότερη ένταση.
Το συναίσθημα της "αηδίας” που εμφανίζεται έντονα, προέρχεται από την πολύ συχνή επανάληψη της προβολής των ίδιων προσώπων και θεμάτων, που δημιουργεί αίσθημα κορεσμού και αποστροφής, στενά συνδεδεμένο με το συναίσθημα της αηδίας. Ακριβώς όμως το συναίσθημα της αηδίας, σύμφωνα με άλλες μελέτες, «κλείνει» τις νοητικές οδούς στις ειδήσεις που ακολουθούν και αποτρέπει τη μνημονική συγκράτησή τους, αποστρέφοντας την προσοχή του τηλεθεατή από τις ειδήσεις που ακολουθούν.
* Στο Mega: οι ειδήσεις κινούνται ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση, με κυρίαρχο συναίσθημα τον θυμό (28,6%) και με μεγάλη χρονική διάρκεια στο δελτίο, ενώ ακολουθούν η λύπη (20,8%), η έκπληξη (18,6%), η αηδία (14,6%). Ακριβώς το συναίσθημα του θυμού (αλλά και του φόβου) κινητοποιεί να συγκρατήσουμε καλύτερα τις λεπτομέρειες των πληροφοριών που μεταδίδονται -μας θέτει δηλαδή σε γνωστική εγρήγορση.
Σε παρόμοια κατεύθυνση λειτουργεί και η δραματοποίηση των ειδήσεων: τείνει να επιβάλλει συγκεκριμένες και πιο έντονες συναισθηματικές αποχρώσεις στις πληροφορίες που μεταδίδει, οι οποίες προκαλούν περισσότερο ομοιογενή συναισθήματα.
Νταρζάνου Α - ΑΥΓΗ