Η «Καθημερινή» συνομιλεί με τους αναγνώστες της για την κρίση

Του Νικου Xρυσολωρα
«Στοχασμός χρειάζεται, στοχασμός...». Ακολουθώντας τη συμβουλή αυτή του εκλιπόντος εκδότη της, Αντώνη Καρκαγιάννη, η «Καθημερινή» διοργάνωσε προχθές ανοιχτή συζήτηση μεταξύ αρθρογράφων και συνδρομητών της, στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», στην Αθήνα. Τα τρία καίρια ερωτήματα που βρέθηκαν στον πυρήνα της συζήτησης ήταν: «Τι πήγε στραβά; Πώς φτάσαμε στη σημερινή κρίση; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να την ξεπεράσουμε;». Στο πάνελ που συντόνισε ο διευθυντής της εφημερίδας, Αλέξης Παπαχελάς, συμμετείχαν οι καθηγητές Χρήστος Γιανναράς, Θάνος Βερέμης και Νίκος Αλιβιζάτος και οι δημοσιογράφοι Νίκος Ξυδάκης και Πάσχος Μανδραβέλης. Ανάμεσα στους παρευρισκομένους, που συμμετείχαν ενεργά με ερωτήσεις και επιχειρήματα, περιλαμβάνονταν ακαδημαϊκοί και μουσικοί, νοικοκυρές και επιστήμονες, άνθρωποι του επιχειρηματικού κόσμου, αλλά και ναυτικοί – ένα πραγματικά αντιπροσωπευτικό δείγμα των αναγνωστών της «Κ».

Τα αίτια

Παρά τις επιμέρους διαφορές μεταξύ των ομιλητών, άπαντες συμφώνησαν σε μία σειρά από βασικές διαπιστώσεις, ως προς τα αίτια της κρίσης που διέρχεται η χώρα μας: πρώτον, μαζί με την ελληνική οικονομία χρεοκόπησε και το πελατειακό κομματικό σύστημα της μεταπολίτευσης. Δεύτερον, η σχέση μεταξύ Ελληνα πολίτη και συντεταγμένης πολιτείας υπήρξε ιστορικά, αλλά και παραμένει έως σήμερα, προβληματική. Τρίτον, η παγκόσμια οικονομική ύφεση ανέδειξε δομικά προβλήματα της Ελλάδας, τα οποία προϋπήρχαν. Και, τέλος, αν και ίσως δεν έχουμε φτάσει ακόμη στον πάτο, βυθιζόμαστε με ταχύτατους ρυθμούς.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο ερώτημα που διατυπώθηκε στην εκδήλωση, καθένας από τους συνομιλητές έδωσε έμφαση σε διαφορετικούς παράγοντες. Ο Θ. Βερέμης αναφέρθηκε στο εκρηκτικό μείγμα που δημιούργησε η εισαγωγή του λαϊκισμού, από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, σε μία ούτως ή άλλως κατακερματισμένη από συστάσεως ελληνικού κράτους κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, ο Ν. Αλιβιζάτος μίλησε για τη έλλειψη διαφάνειας στον δημόσιο βίο, όχι τόσο λόγω της ανεπάρκειας του θεσμικού πλαισίου, αλλά κυρίως λόγω του δισταγμού των κομμάτων να χρησιμοποιήσουν τα διαθέσιμα εργαλεία που έχουν, για την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Πιο αισιόδοξος απ’ όλους ότι η Ελλάδα θα βγει από την κρίση ήταν ο Π. Μανδραβέλης – τόσο αισιόδοξος μάλιστα που ζήτησε και δημοσίως αύξηση από τη διεύθυνση της εφημερίδας... Υπενθύμισε ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των 25 πιο ανεπτυγμένων κρατών του πλανήτη και εξέφρασε την εκτίμηση ότι οι πολιτικοί της χώρας φοβούνται τόσο πολύ το πολιτικό κόστος, ώστε όταν διατυπώνονται συγκροτημένα αιτήματα για αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, τότε αναγκάζονται να τα ικανοποιήσουν. Αυτό πάντως δεν φαίνεται να ισχύει και για το δικό του αίτημα...
Από την άλλη πλευρά, ο Ν. Ξυδάκης σημείωσε ότι η κρίση θα αφήσει πίσω της μία Ελλάδα διαφορετική. Τόνισε επίσης ότι είναι μείζονος σημασίας ζητούμενο να διατηρήσουμε υψηλό φρόνημα και να διαφυλάξουμε τη συλλογικότητά μας, στη δύσκολη πορεία που έχουμε μπροστά μας. Αν δεν επιτευχθεί αυτός ο στόχος, τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος βίαιων κοινωνικών μεταλλάξεων, αλλά και δημογραφικής αλλοίωσης του πληθυσμού, με τη μαζική μετανάστευση των μορφωμένων νέων στο εξωτερικό. Σε ανάλογο μήκος κύματος κινήθηκε και η τοποθέτηση του Χρ. Γιανναρά, ο οποίος υπογράμμισε την ανάγκη άρθρωσης συλλογικού οράματος με βάση την «κοινωνική συνοχή και την αίσθηση πατρίδας». Σε διαφορετική περίπτωση, η χώρα μας αντιμετωπίζει κίνδυνο επιβίωσης.

Κίνδυνος ισοπέδωσης

Στις ερωτήσεις των αναγνωστών που ακολούθησαν δεν έλειψαν, φυσικά, οι διαφωνίες. Κοινός παρονομαστής των τοποθετήσεων όμως ήταν το διάχυτο αίσθημα οργής για το πολιτικό σύστημα. Μολονότι ο συσσωρευμένος θυμός ήταν αναμενόμενος, με δεδομένη την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα μας, όλοι οι ομιλητές του πάνελ επέστησαν την προσοχή στον κίνδυνο της γενικής ισοπέδωσης. Οπως χαρακτηριστικά είπε ο Χρ. Γιανναράς, το πρόβλημα δεν είναι τα κόμματα, τα συνδικάτα και οι υπόλοιποι θεσμοί, που αποτελούν άλλωστε προϋπόθεση της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά η «έκπτωσή τους». Ο Ν. Ξυδάκης προσέθεσε ότι το δύσκολο δεν είναι να γκρεμίσουμε τα ερείπια, αλλά να έχουμε σχεδιάσει από πριν με τι θα τα αντικαταστήσουμε.
Με αυτό το τρίτο –και τελευταίο– ζήτημα ολοκληρώθηκε και η συζήτηση, με τον καθένα από τους ομιλητές να διατυπώνει την πρότασή του. Ο Ν. Αλιβιζάτος πρότεινε τη χρήση των νέων τεχνολογιών για την εμπέδωση της διαφάνειας, ενώ ο Θ. Βερέμης και ο Χρ. Γιανναράς υπογράμμισαν τη σημασία μιας ριζικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Ο Π. Μανδραβέλης πιστεύει ότι πολλά από τα προβλήματα της χώρας θα λυθούν αν εφαρμοστούν επιτέλους οι νόμοι, ενώ ο Ν. Ξυδάκης χαρακτήρισε την «αλληλεγγύη» προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση. Ορισμένοι από τους αναγνώστες προέβαλλαν τις ενστάσεις τους, τις οποίες είχαν την ευκαιρία να εκθέσουν στους αρθρογράφους μετά το πέρας της συζήτησης, κατά τη μικρή δεξίωση που ακολούθησε. Οσες διαφωνίες δεν λύθηκαν ούτε με το κρασί, πιθανώς να αποτελέσουν το θέμα της επόμενης συνάντησης μεταξύ της «Κ» και των αναγνωστών της.